Atomizacja społeczeństwa i jej etyczne konsekwencje

Najpełniej ta koncepcja została przedstawiona w książce o tym samym tytule (ang. Liquid Modernity) (Bauman 2007). Pojęcie to pełni funkcję kategorii opisowej współczesnej rzeczywistości społecznej. Wykorzystany w nim epitet płynny ma określać charakter zachodzących zjawisk i instytucji społecznych, które przez wieki pełniły funkcję fundamentów skutecznie podtrzymujących funkcjonujący porządek świata społecznego. To, co się z nimi stało w ramach procesów, które nastały wraz z nadejściem nowoczesności, to przede wszystkim rozmycie ich jednoznacznych granic. W rezultacie pewne społeczne stałe przyjęły charakter rozmyty, ambiwalentny, nieuchwytny i trudny do określenia. Tak, jak ciecz przyjmuje kształt zależny od naczynia w którym się znajduje, tak też funkcjonujące niezmiennie przez wieki instytucje społeczne przyjęły cechy względności i zależności od wielu innych czynników. Można podać wiele przykładów, które stanowią urzeczywistnienie tej metafory, jak chociażby definicja kluczowej dla społeczeństwa komórki: rodziny, która obecnie jest określana w zależności od charakteru dyskursów reprezentujących poszczególne środowiska społeczne. Zygmunt Bauman jednak wykorzystuje swój termin również na wyższym poziomie analizy. Wspomniana płynność to cecha rzeczywistości społecznej w ogóle, której daleko do ustanowionego ładu, w którym każdy element ma jednoznacznie wyznaczoną swoją rolę do odegrania. Zjawiska są więc raczej epizodyczne, niż stałe oraz fragmentaryczne w swej uchwytności, niż pełne. W takiej płynnej nowoczesności funkcjonuje obecnie jednostka społeczna. Jest ona raczej samotna i zatomizowana, niż powiązana w ramach więzi społecznych, co ma swoje poważne konsekwencje szczególnie w ramach dziedziny dylematów moralnych. Człowiek został osamotniony ze swoją odpowiedzialnością za własne czyny.